13 ਤੋਂ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਅਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਈ ਬਦਲਾਅ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਚਾਹੇ ਉਹ ਕੁਝ ਜਾਣਨ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਹੋਵੇ, ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਗੁੱਸਾ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਉਹ ਉਮਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਸਿਖਾਈਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਲੁਕਸ ਪਹਿਲੀ ਤਰਜੀਹ ਨਹੀਂ
ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਲੁਕਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਖ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਹੁਨਰਾਂ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਚੰਗੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਯਾਰੀ
ਬੱਚੇ ਦੇ ਚੰਗੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਸਹੀ ਸੰਗਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਘੱਟ ਦੋਸਤ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਕਰੋ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਸੰਗਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜੋ ਤੁਹਾਡੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਦਬਾਅ ਵਿੱਚ ਨਾ ਆਓ
ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕ ਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਾਰਨ ਬੱਚੇ ਹਰ ਛੋਟੀ-ਮੋਟੀ ਗੱਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਕੋਲ ਮਹਿੰਗੇ ਫ਼ੋਨ ਜਾਂ ਜੁੱਤੇ, ਕੱਪੜੇ, ਖਿਡੌਣੇ ਆਦਿ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਿਖਾਓ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਤੁਲਨਾ ਨਾ ਕਰੇ, ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਵੀ ਹੋ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਜੋ ਵੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹਨ।
ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਸੌਂਪੋ
ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਸੌਂਪਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਘਰ ਵਿਚ ਲਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਏ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਵਿਚ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਵੀ ਬਣਨਗੇ।
ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਓ
ਕਈ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਬੱਚਾ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਾਪੇ ਉਸ ਨੂੰ ਝਿੜਕ ਕੇ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਬੱਚੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਬੱਚੇ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣੋ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਬੈਠੋ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਦੱਸੋ। ਇਸ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਣਗੇ।
